BEHIND THE BARCODES: VRAGEN EN ANTWOORDEN

Meest gestelde vragen

1. Waarom voert Oxfam Novib campagne richting supermarkten?
2. Waarom kunnen juist supermarkten uitbuiting uit ons eten halen?
3. Wat wil Oxfam Novib met de Behind the Barcodes-campagne bereiken?
4. Waarom zouden supermarkten luisteren en uitbuiting aanpakken?
5. Ligt het probleem niet bij de bedrijven waar producten gemaakt worden? 
6. Zijn er producten die ik beter niet meer kan kopen?
7. Zijn er supermarkten waar ik beter geen boodschappen kan doen?
8. Worden mijn boodschappen duurder door deze actie?
9. Waar doen medewerkers van Oxfam Novib hun boodschappen?
10. Is dit een Nederlandse of wereldwijde campagne?
11. Is het niet beter om überhaupt geen garnalen te eten?
12. Waarom zijn niet alle supermarkten onderzocht?
13. Zijn vis of garnalen met het MSC of ASC-keurmerk uitbuitingsvrij?
14. Wat gaat Oxfam Novib nu doen?
15. Waarom scoort PLUS slechter op de scorecard dan vorig jaar?

Antwoorden

1. Waarom voert Oxfam Novib campagne richting supermarkten?

We willen niets liever dan armoede verslaan. Een grote groep mensen die (vaak) in armoede leeft, zijn de mensen in Azië, Afrika en Latijns-Amerika die ons eten maken. Van sinaasappelsap tot garnalen. Ze worden slecht betaald en werken vaak onder barre omstandigheden. Om dat te veranderen, voeren we gesprekken en oefenen we druk uit op bedrijven die de macht hebben dit te helpen veranderen. In dit geval de supermarkten.

2. Waarom kunnen juist supermarkten uitbuiting uit ons eten halen?

Slechts 5 supermarkten in Nederland hebben ruim driekwart van de markt in handen. Zij bepalen wat er in de schappen ligt. Dat geeft ze veel macht. Ze kunnen zich er hard voor maken dat leveranciers hun werknemers fatsoenlijk behandelen. Nu doen supermarkten bijna het tegenovergestelde. Ze zetten druk op hun leveranciers om goedkope, verse en kwalitatief hoogstaande producten te leveren. Ze hebben daarbij onvoldoende oog voor misstanden in productieketens. Terwijl supermarkten dus juist de mogelijkheid hebben mee te helpen armoede te verslaan. Daarom sporen we supermarkten aan dat ook te doen.

3. Wat wil Oxfam Novib met de Behind the Barcodes-campagne bereiken?

We willen dat supermarkten beleid maken dat de mensen die ons eten maken, beschermt. Natuurlijk moet het niet bij woorden blijven: we verwachten ook daden. We willen dat supermarkten zich actief inzetten voor fatsoenlijke arbeidsomstandigheden. Vrouwenrechten moeten worden gerespecteerd. En supermarkten moeten erop toezien dat werknemers en boeren in de productieketen allemaal een inkomen krijgen waar ze normaal van kunnen leven.

4. Waarom zouden supermarkten luisteren en uitbuiting aanpakken?

We weten dat supermarkten gevoelig zijn voor druk van hun klanten. Supermarkten willen namelijk tevreden klanten die blijven komen naar hun winkel. Daarom roepen we jou op je supermarkt te laten weten dat je geen uitbuiting in je winkelmandje wilt. Samen kunnen we ervoor zorgen dat supermarkten meer verantwoordelijkheid nemen voor wat er gebeurt in productieketens. Zodat de makers van ons eten zichzelf uit armoede kunnen bevrijden.

5. Ligt het probleem niet bij de bedrijven waar producten gemaakt worden?

De leveranciers van supermarkten staan vaak onder enorme druk. Supermarkten willen zo goedkoop mogelijk inkopen en er blijft een steeds kleiner wordend deel van de consumenteprijs over voor de werknemers en producenten die ons eten produceren, blijkt uit ons onderzoek. Onder die druk is de verleiding groot om medewerkers uit te buiten. Door ze slecht te betalen, overuren niet uit te betalen of vrouwen op straat te zetten zodra ze zwanger zijn. Supermarkten kunnen dat veranderen. Door redelijke prijzen te betalen en fatsoenlijke behandeling van werknemers mogelijk te maken.

6. Zijn er producten die ik beter niet meer kan kopen?

Wij vinden dat je als consument met een gerust hart moet kunnen kopen wat je wilt, waar je wilt. Bovendien is een boycot van producten slecht voor de mensen die ze maken. En die willen we juist helpen. Daarom richten we ons op de supermarkten. Die moeten garanderen dat leveranciers hun medewerkers fatsoenlijk kunnen behandelen. Zo kunnen de mensen die ons eten maken armoede verslaan en kun jij zorgeloos je boodschappen doen.

7. Zijn er supermarkten waar ik beter geen boodschappen kan doen?

We willen dat álle supermarkten alleen producten verkopen die onder fatsoenlijke omstandigheden zijn geproduceerd. Zodat jij je boodschappen kunt doen waar je maar wilt. Op dit moment scoren de vijf grootste supermarkten in Nederland zwaar onvoldoende als het gaat om het beschermen van de rechten van werknemers in de productieketen in ontwikkelingslanden. Er zijn wel kleine verschillen tussen supermarkten.

8. Worden mijn boodschappen duurder door deze actie?

Van alle partijen in productieketens van voedsel, verdienen supermarkten het meest. De makers van ons eten, zoals kleine boeren, vissers en fabrieksarbeiders in Azië krijgen vaak maar een paar cent van de prijs die jij betaalt aan de kassa. Op vis en garnalen uit Azië zijn de marges enorm, blijkt uit ons onderzoek. Als het geld binnen de keten eerlijker verdeeld wordt, kan iedereen genoeg verdienen om van te leven en hoeven jouw boodschappen niet of nauwelijks duurder te worden. 

9. Waar doen medewerkers van Oxfam Novib hun boodschappen?

Medewerkers van Oxfam Novib zijn vrij om boodschappen te doen waar ze maar willen. Wel willen we allemaal dat de producten die we kopen vrij zijn van uitbuiting. Bij welke supermarkt we ook onze boodschappen doen.

10. Is dit een Nederlandse of wereldwijde campagne?

Het gedrag van supermarkten wereldwijd heeft enorme impact op het leven van mensen die ons eten maken. Over de hele wereld moeten supermarkten hun beleid en praktijken verbeteren. Als internationale organisatie voeren we daarom wereldwijd campagne voor de fatsoenlijke behandeling van werknemers en kleine voedselproducenten in productieketens. Dat hebben we bovendien al vaker gedaan. Met succes. Zoals de Behind the Brands-campagne waarbij we bij 7 van de 10 grootste internationale levensmiddelenbedrijven zover hebben gekregen dat ze meer doen om mensen die ons eten maken te beschermen.

11. Is het niet beter om überhaupt geen garnalen te eten?

Het welzijn van heel veel mensen in ontwikkelingslanden hangt af van of ze werk hebben. Dit kan natuurlijk ook in de productie van garnalen. De oplossing is niet om geen garnalen te eten, maar ervoor te zorgen dat mensen fatsoenlijk worden behandeld.

12. Waarom zijn niet alle supermarkten onderzocht?

Onze middelen zijn beperkt. Daarom hebben we ons in Nederland beperkt tot de vijf grootste supermarkten. Meer dan driekwart van alle supermarktboodschappen wordt daar gedaan. Als deze supermarkten hun beleid verbeteren, maakt dat een enorm verschil. Omdat dit een internationale campagne is, hebben we ook het beleid van de grootste supermarkten in de VS, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland onderzocht.

13. Zijn vis of garnalen met het MSC of ASC-keurmerk uitbuitingsvrij?

Door MSC en ASC te kopen, laat de je in de eerste plaats aan de supermarkten zien dat je om duurzaamheid geeft. Dit betekent helaas nog niet dat alle MSC en ASC-vis uitbuitingsvrij is. Bij producten met deze keurmerken weet je niet 100% zeker of de vissers en visverwerkers in fabrieken in ontwikkelingslanden fatsoenlijk behandeld worden. Bij MSC komt dat omdat het label vooral kijkt naar milieuomstandigheden bij de vangst en nog te weinig naar arbeidsomstandigheden bij vangst en verwerking.

Bij ASC is een belangrijk probleem dat het voor kleinschalige viskwekers moeilijk is om zich te laten certificeren, vanwege de kosten en de hoge technische vereisten die eraan zijn verbonden. Bovendien gelden de standaarden van ASC alleen voor de kweekvijvers zelf en niet voor wat er gebeurt in de viswerking of bij de vangst van het visvoer voor de kweekvissen. Het kan dus zijn dat de omstandigheden op een garnalenkwekerij in orde zijn, maar dat de arbeiders die de garnalen pellen dat alsnog doen onder slechte omstandigheden. Zowel MSC als ASC zijn zich bewust van deze beperkingen en nemen stappen om ze op te lossen, maar hebben daarin nog wel het nodige te doen.

14. Wat gaat Oxfam Novib nu doen?

Alle supermarkten scoren nog steeds laag op de Nederlandse ranglijst die begin juli 2019 is geupdate. Albert Heijn en Jumbo staan nu wel bovenaan, dankzij de beloftes in hun nieuwe mensenrechtenbeleid. Wij gaan deze beloftes volgen en wij zullen Ahold Delhaize, Aldi, Jumbo, Lidl en Plus aansporen om het goede voorbeeld te volgen.

15. Waarom scoort PLUS slechter op de scorecard dan vorig jaar?

Voorafgaand aan de publicatie van Oxfam Novib’s supermarktenranglijst in 2018, publiceerde PLUS haar “Ken de Keten” beleid, waarin een aantal toezeggingen werd gedaan. Een aantal van die toezeggingen droegen bij aan de score van PLUS op de ranglijst in 2018. Bij de beoordeling voor de scorecard van 2019, heeft Oxfam Novib gekeken naar hoe PLUS de toezeggingen in praktijk heeft gebracht. Daarbij bleek dat dit voor een aantal indicatoren niet het geval was. Bijvoorbeeld de toezegging om de United Nations Guiding Principles (UNGPs) als basis te nemen voor het “Ken de Keten” beleid. Dat schept een verwachting dat PLUS ook zou rapporteren over mensenrechten volgens de UNGPs, maar dat is niet gebeurd. Ook geeft PLUS in het “Ken de Keten” beleid aan meer producten te willen afnemen van vrouwelijke producenten, maar hiervoor heeft PLUS nog geen bewijs gegeven.