Wat is klimaatverandering?

Foto: Elizabeth Stevens/Oxfam America

Het valt niet te ontkennen: de aarde warmt op. Maar waar wordt klimaatverandering eigenlijk door veroorzaakt? Hoe verergert de klimaatcrisis de wereldwijde ongelijkheid? En welke oplossingen zijn voorhanden? Het goede nieuws: het is nog niet te laat om klimaatschade tegen te gaan en ons er beter tegen te wapenen. Maar dan moeten we wel in actie komen.

Dit is klimaatverandering

Simpel gezegd betekent klimaatverandering dat het gemiddelde weer op aarde verandert. Klimaat is namelijk het weer, maar dan gemeten over een langere periode. Daardoor worden patronen zichtbaar, bijvoorbeeld dat het warmer, kouder, droger of natter wordt.

Nu is het klimaat op aarde de afgelopen millennia vaker veranderd. Tijdens de ijstijden was het bijvoorbeeld veel kouder dan nu. Maar: nog nooit eerder is klimaatverandering zo snel gegaan.

Op dit moment zitten we in een onmiskenbaar patroon van klimaatopwarming. Het is al gemiddeld één graden Celsius warmer dan honderd jaar geleden. Dat heeft nu al vernietigende gevolgen voor mens, dier en natuur.

Oorzaken van klimaatverandering

De klimaatverandering van nu is geen mysterieus natuurverschijnsel. Bij de opwarming van de aarde zijn wel degelijk natuurlijke factoren betrokken, zoals de activiteit van de zon en vulkaanuitbarstingen. Maar wetenschappers zijn het erover eens dat er één duidelijke boosdoener is: de mens. Wij vervuilen de atmosfeer namelijk met broeikasgassen als CO2 en methaan.

Broeikasgassen houden de warmte van de zon vast, waardoor de aarde geleidelijk opwarmt. De grootste bron van deze gassen is het verbranden van fossiele brandstoffen zoals kolen, olie en gas voor energie. Maar ook grootschalige ontbossing en veeteelt zorgen voor meer broeikasgassen in de atmosfeer.

Klimaatakkoord en de toekomst

Hoe meer de temperatuur stijgt, hoe groter en ernstiger de gevolgen. In 2015 werd het Klimaatakkoord van Parijs opgesteld, om te voorkomen dat de aarde verder opwarmt dan 1,5 à 2 graden Celsius. Maar als we op de huidige voet doorgaan, gaan we daar ver overheen. Zelfs een opwarming van 3 of 4 graden is dan mogelijk. In dat scenario komt de toekomst van ons allemaal serieus op het spel te staan.

Daarom is het zo belangrijk dat we zo snel mogelijk maatregelen nemen tegen klimaatverandering. Elke tiende graad opwarming die we kunnen voorkomen, maakt een groot verschil.

Gevolgen van klimaatverandering

De gevolgen van klimaatverandering zijn overal ter wereld voelbaar. Ook in Nederland merken we dat de natuur zich anders gedraagt.  

Toch zijn de gevolgen van klimaatverandering het ernstigst voor arme, vaak tropische gebieden. Dichtbevolkte kustgebieden en rivierdelta’s zijn bijzonder kwetsbaar. En in tegenstelling tot Nederland hebben armere landen niet het geld en de technologie om zich aan de klimaatverandering aan te passen. Wat het extra wrang maakt, is dat deze landen juist het minst bijdragen aan het klimaatprobleem. Terwijl de grote vervuilers hun gang blijven gaan, zijn het de kwetsbare mensen die de rekening gepresenteerd krijgen. Hoe die rekening eruitziet? Denk aan:

• Overstromingen, door een stijgende zeespiegel en heftigere regenval
• Tekort aan voedsel en drinkwater door droogte en mislukte oogsten
• Natuurrampen, zoals bosbranden en orkanen
• Hittegolven
• Onleefbare gebieden, waardoor steeds meer mensen hun woonplaats of thuisland moeten ontvluchten.

Natuurgeweld: klimaatverandering is een feit

Stijgende temperaturen en zeespiegels, orkanen, droogte en overstromingen: ze eisen nu al hun tol. Door klimaatverandering komen klimaatrampen vaker voor en zijn ze bovendien ernstiger. In de zomer 2022 waren er de heftige overstromingen in Pakistan, die meer dan 1500 levens eisten. Een jaar later zitten nog steeds honderdduizenden mensen in vluchtelingenkampen, en hebben miljoenen mensen geen toegang tot schoon drinkwater.

Aan de andere kant is ook de afwezigheid van water een groot probleem. Oost-Afrika wordt bijvoorbeeld al jaren geteisterd door enorme droogte. Voor inwoners wordt het steeds moeilijker om drinkwater te vinden. Eén op de 5 waterputten die Oxfam hier boort, is zelfs droog of bevat ondrinkbaar water. Dat leidt tot vee-sterfte en dreigende hongersnood.

Toenemende ongelijkheid en honger

Als organisatie strijden wij voor gelijkheid, maar door de klimaatcrisis neemt de wereldwijde ongelijkheid juist toe. De rijke, industriële landen hebben het grootste aandeel in de klimaatcrisis, maar het minste last van de gevolgen. Ondertussen worden de kwetsbare, armere landen het hardst geraakt. Acute honger wordt daar een steeds groter probleem. In de grootste klimaatbrandhaarden is extreme honger de laatste zes jaar zelfs meer dan verdubbeld. Het is hoog tijd voor klimaatrechtvaardigheid!

Oplossingen voor klimaatverandering

Het goede nieuws is dat het nog niet te laat is om de opwarming van de aarde binnen de perken te houden. Maar dan moet er wel nú iets gebeuren.

Klimaatverandering is een structureel probleem. Natuurlijk is het goed om op individueel niveau zo duurzaam mogelijk te leven, bijvoorbeeld door plantaardig te eten of niet meer te vliegen. Maar om écht iets te veranderen, moet het systeem aangepakt worden. Wij zetten ons daarom in voor systemische verandering én klimaatrechtvaardigheid:

• We moeten in hoog tempo over op een koolstofvrije economie. Bedrijven blijven vervuilen en ondertussen durven politici geen daadkracht te tonen. Het huidige nationale én internationale klimaatbeleid moet ambitieuzer, anders worden miljoenen mensen het slachtoffer. Samen strijden we voor een eerlijkere energietransitie, waarbij de grote vervuilers hun CO2-uitstoot drastisch verlagen.
• Laat de vervuiler betalen. Bij de VN-klimaattop van 2022 stemden rijke landen in met de oprichting van een klimaatschadefonds. Zo kunnen we de landen die het hardst getroffen worden door klimaatverandering, financieel compenseren. Een belangrijke stap richting klimaatrechtvaardigheid. Daarnaast is het belangrijk dat grote vervuilers, zoals gas- en oliebedrijven, meer belasting gaan betalen.
• Maak mensen weerbaarder tegen klimaatverandering. Bij Oxfam werken we met mensen in kwetsbare landen, zodat zij zich kunnen weren tegen de effecten van klimaatverandering. Bijvoorbeeld via trainingen aan boeren om zelf eigen, sterkere zaden te kweken. Deze zijn beter bestand tegen extreem weer, waardoor de boeren een grotere kans hebben op een goede oogst.

Kom samen met ons in actie

Ook jij kunt strijden voor een eerlijke, duurzame toekomst. Er is geen tijd te verliezen: er moet zo snel mogelijk een eerlijke klimaatoplossing komen. Help de druk op bedrijven en politieke partijen op te voeren. Teken onze petitie: laat de klimaatvervuilers betalen!

Ja, ik zet mijn handtekening