Vaarwel honger, welkom geweldige oogst

 'Dit seizoen heeft het veel minder geregend dan normaal, en dit is al jaren zo.’ Boerin Hellen Akello uit Uganda worstelt met extreem weer door klimaatverandering. Met behulp van veldscholen weten zij en haar collega’s hun inkomsten én hun gewassen te verbeteren.

Klimaatverandering veroorzaakt honger

Drie op de vier Ugandezen leeft van het land. Onder vrouwen is dit aantal nog hoger. Hellen Akello is zo’n boerin. Zij ziet hoe Uganda’s rijke biodiversiteit bedreigd wordt door onder meer de gevolgen van klimaatverandering. De regenbuien waar de boeren afhankelijk van zijn voor hun oogst, zijn steeds lastiger te voorspellen. Enorme stortbuien worden afgewisseld met grote periodes van droogte, waardoor oogsten mislukken. Geen oogst betekent geen eten en geen inkomen.

Boeren kweken zelf sterke zaden

Wij steunen boeren als Hellen om zich weerbaarder te maken tegen de gevolgen van klimaatverandering. Dat doen we bijvoorbeeld via veldscholen, waar kleinschalige boeren zelf zaden leren kweken en bewaren. 

Daarbij gebruiken we wetenschappelijke kennis, maar ook lokale kennis van ouderen en boeren over zaden van lokale planten. Planten die bijna verloren waren gegaan maar die vaak juist beter bestand zijn tegen klimaatverandering dan zaden uit de reguliere zadenmarkt. Door verschillende zaden te planten, hebben boeren bovendien een grotere kans dat een deel van de oogst de weersomstandigheden overleeft.

Vrouwen nemen het voortouw

‘De lokale planten verdwenen omdat ze niet zo snel groeiden en er geen markt voor was,’ zegt Hellen. Inmiddels is de vraag naar de zaden sterk gegroeid. ‘We planten nu veel verschillende gewassen, waardoor de biodiversiteit groeit’.

Hellen moedigt vooral vrouwen aan om het voortouw te nemen in het uitzoeken van de beste zaden, zodat zij verzekerd zijn van eten en een goed inkomen. En dat maakt indruk, vertelt een van hen. ‘Dankzij Hellen weet ik nu hoe ik het best te werk kan gaan op mijn land, we hebben ons verenigd en we werken samen om regionale diversiteit terug te brengen. We zijn er zeker van dat we hiermee onze voedselschaarste kunnen oplossen.’

De kracht van lokale kennis

Juist de mensen die het hardst geraakt worden door de gevolgen van klimaatverandering, moeten betrokken worden bij de aanpak daarvan. Wij geloven in de kracht van lokale kennis, die net zo waardevol is als wetenschappelijk onderzoek. Het uitwisselen van die kennis via veldscholen is cruciaal om de biodiversiteit te vergroten. De boeren zelf weten dit, maar hun behoeftes en voorkeuren worden niet altijd gehoord. Zo investeert de overheid meer geld in de formele zadenmarkt, waar zwakke regelgeving geldt en die zich maar op een paar gewassen concentreert. Het risico is dat lokale zaden worden weggeconcurreerd en biodiversiteit afneemt.

Ook worden vrouwen vaak achtergesteld in de regelgeving. ‘Veel vrouwelijke boeren hebben veel kennis en begrip van lokale ecosystemen en voedsel dat uit de natuur komt’, zegt Hellen. ‘Vrouwen planten verschillende gewassen, terwijl mannen zich vaak op één winstgevende soort focussen. Ondertussen bevoordelen onze wetten de mannen. Zo maken zij vaker wettelijke aanspraak op het land dat ze verbouwen.’

Zo staan we achter boeren als Hellen

De gevolgen van klimaatverandering raken de kwetsbaarste mensen het hardst. Zo vergroot de klimaatcrisis ongelijkheid. Wij ondersteunen boeren als Hellen in hun strijd voor een betere kwaliteit van leven en een veerkrachtiger landbouwsysteem. De veldscholen en zadenbanken in Uganda zijn onderdeel van het Sowing Diversity = Harvesting Security programma (SD=HS) van Oxfam Novib. Dit programma richt zich op:

• Het combineren van lokale en wetenschappelijke kennis: op de veldscholen leren de boeren van elkaar en van wetenschappers welke zaden goed bestand zijn tegen klimaatverandering en een betere oogst en meer biodiversiteit
• Het uitwisselen van zaden: naast kennis en ervaring, delen de boeren onderling hun verbeterde zaden en bouwen voorraden op in zadenbanken. Zo hebben de veldscholen in Uganda al 86 gewassen in hun voorraad.
• Het verbeteren van de rechten van boeren: we oefenen druk uit om betere wetten en regelgeving voor elkaar te krijgen rond zadensystemen en rechten van boeren. Zodat boeren bijvoorbeeld makkelijker hun eigen zaden officieel kunnen laten erkennen en verkopen.

In Noord-Uganda willen we met 480 veldscholen ruim 70.000 kleine boeren bereiken. SD=HS is ook aanwezig in Zimbabwe, Zambia, Nepal, Laos, Guatemala, Peru en China.

‘Dit project heeft een groot verschil gemaakt. De kennis die ik heb geeft me kracht. Ik durf nu voor een groep mensen te staan en te praten, wat ik eerder niet deed.’ - Hellen