Waarom een keurmerk niet genoeg is
We roepen supermarkten op meer tegen uitbuiting in de garnalenindustrie te doen – maar hoe zit het dan met keurmerken zoals ASC?
In de Behind the Barcodes-campagne roepen we supermarkten op om misstanden in hun ketens te verhelpen, te voorkomen en eerlijke prijzen te betalen aan hun toeleveranciers. Maar hoe zit het nu precies met keurmerken? Die laten toch al zien of een product eerlijk en duurzaam is? Keurmerken zijn een stap in de goede richting, maar kunnen niet alles oplossen.
Waar staat ASC voor?
Steeds meer garnalen en andere kweekvis die in supermarkten verkocht wordt heeft het ASC-keurmerk. Dat staat voor Aquaculture Stewardship Council. Wat houdt dat eigenlijk in? ASC stelt criteria aan duurzame kweekvis. Kwekers kunnen dit keurmerk verkrijgen door te voldoen aan deze criteria.
Een onafhankelijke derde partij, een auditor, checkt of een kweker aan de eisen voldoet. Vervolgens wordt de gecertificeerde kweekvis door de hele handelsketen gevolgd, zodat je zeker weet dat het pakje garnalen met een ASC-keurmerk van een gecertificeerde kweker komt.
Oxfam en oprichting ASC
Oxfam heeft vanaf het begin meegewerkt aan het opzetten van ASC. Het resultaat is dat ASC ook aandacht besteedt aan mensenrechten, in tegenstelling tot sommige andere keurmerken die vooral naar milieuaspecten kijken. Er is dus veel bereikt, maar er zijn ook nog een aantal verbeteringen te maken. Met name op het sociale vlak weet ASC nog niet volledig te garanderen dat de kweekvis verantwoord is.
Wat er nog misgaat
Ten eerste kijkt ASC alleen naar de werkomstandigheden bij de viskwekers. De omstandigheden in de fabrieken waarin de vis verwerkt wordt, of op de schepen die het voer voor de kwekerijen vangen, worden niet meegenomen in de beoordeling. En juist daar gaat nog een hoop mis.
Het kan dus zo zijn dat de garnalen die je bij Albert Hein of Jumbo koopt onder mensonterende omstandigheden gepeld zijn, ook al staat er een ASC-keurmerk op. ASC erkent dit en is bezig om in ieder geval de toeleveranciers van voer op te nemen in de certificering.
ASC-keurmerk lastig verkrijgbaar voor kleinschalige ondernemers
Daarnaast hebben veel kleinschalige kwekers in ontwikkelingslanden moeite om het ASC-keurmerk te verkrijgen. Dit komt doordat het heel duur is om een auditor in te huren die ter plekke komt checken of een kweker aan de eisen voldoet.
De eisen van ASC zijn vaak ook erg ingewikkeld om te begrijpen en toe te passen op kleinschalige kwekerijen. Hierdoor ontstaat er oneerlijke competitie met grootschalige kwekerijen die wel aan de eisen kunnen voldoen.
En als het kleinschalige kwekers dan lukt om aan de eisen van ASC te voldoen, dan is het nog maar de vraag of zij een hogere prijs voor hun producten krijgen. Dat laat ASC namelijk aan de markt over. Dit in tegenstelling tot fairtrade, die wel een minimumprijs aan boeren betaalt.
Gebrek aan inspraak
Tot slot luistert ASC onvoldoende naar kwekers, arbeiders en gemeenschappen in ontwikkelingslanden. Zij hebben weinig tot geen inspraak in de manier waarop ASC werkt. Dat is mede de reden voor de eerdergenoemde verbeterpunten. Dit komt onder andere door de manier waarop ASC nu de sociale impact van kwekerijen monitort.
Door middel van zogenaamde sociale impactstudies poogt ASC de stem van gemeenschappen mee te nemen in de beoordeling. Deze studies zijn echter van onvoldoende kwaliteit en worden niet goed gebruikt. Met name de stem van vrouwen wordt niet goed meegenomen.
Hoe het beter kan
ASC heeft goede stappen gezet om te garanderen dat kweekvis verantwoord geproduceerd is. Maar er is ook verbetering nodig. Oxfam heeft een rapport gepubliceerd waarin we verschillende aanbevelingen doen aan ASC om de sociale verantwoordelijkheid van kweekvis beter te kunnen garanderen. Zodat ook kwekers, arbeiders, vrouwen en lokale gemeenschappen kunnen profiteren van duurzame viskweek. ASC erkent de beperkingen en onderneemt stappen om ze op te lossen, maar heeft daarin nog wel het nodige te doen. Oxfam ondersteunt ASC daarbij.
Bedrijven blijven verantwoordelijk
Uiteindelijk ligt de verantwoordelijkheid voor het naleven van mensenrechten bij de bedrijven zelf en niet bij de certificeerders zoals ASC. Daarom roepen we supermarkten op om actief deze verantwoordelijkheid te nemen voor de naleving van mensenrechten in hun eigen ketens. Ze kunnen keurmerken wel betrekken in het vinden van oplossingen, maar kunnen niet alleen van keurmerken zoals ASC afhankelijk zijn voor het in beeld brengen van risico’s en het verbeteren van de mensenrechtensituatie van de mensen in ontwikkelingslanden die ons voedsel produceren.
Zie ook: Is het niet beter om überhaupt geen garnalen te eten?
Henk Peters en Sake Kruk
Specialisten verantwoord ondernemen
Achter de streepjescode
Ontdek hoe uitbuiting in ons eten terechtkomt en wat supermarkten kunnen doen om dat te helpen voorkomen. Het hele verhaal
