Wat wij bedoelen met een nieuwe economie – en hoe we daarvoor strijden

• 17 juli 2025

Foto: Kieran Dohert/Oxfam GB

Wij zijn ervan overtuigd dat het kan: een nieuw economisch systeem. Een economie waarin niet economische groei, winst en de opstapeling van steeds meer rijkdom en invloed voor een kleine groep bedrijven en superrijken centraal staan, maar het welzijn van alle mensen en de planeet. We leggen uit wat we bedoelen met een nieuwe economie en hoe we daaraan werken. 

De huidige economie: kapitalisme 

Het economisch systeem waarin we nu leven, is gericht op meer, meer, meer. Meer productie, meer consumptie en meer winst. Dit systeem kennen we als kapitalisme. Maar dit op groei gerichte systeem dient vooral een select gezelschap aan superrijken en bedrijven die steeds rijker worden, en gaat ten koste van onze bestaanszekerheid en de leefbaarheid van onze planeet Denk bijvoorbeeld aan de verdere privatisering van belangrijke publieke zaken als zorg, onderwijs en huisvesting, die onbetaalbaar dreigen te worden voor een steeds grotere groep mensen maar waaraan een klein clubje flink verdient. Of denk aan alle grondstoffen en energie die nodig zijn voor al die groeiende productie en consumptie, waardoor de rijkste 1% is verantwoordelijk voor de helft van de vervuilende wereldwijde CO2-uitstoot.

Neokolonialisme: profiteren ten koste van anderen 

Niet alleen de planeet wordt uitgebuit voor al dat gewin. Ook mensen. Dat begon al in het koloniale tijdperk, toen rijke landen en hun elite gigantisch verdienden aan de systematische uitbuiting van koloniën. En dit koloniale systeem duurt nog altijd voort. Dat noemen we neokolonialisme. Rijke, westerse bedrijven halen grondstoffen uit Afrika, Azië en Latijns-Amerika, waarbij het land en de bevolking worden uitgebuit,. Je zou het ook moderne slavernij kunnen noemen: mensen doen zwaar en eentonig werk met lange dagen onder slechte omstandigheden, worden extreem onderbetaald en hebben geen sociaal vangnet.

Grote multinationals, gevestigd in rijke landen, sluizen miljarden dollars aan winst uit lage- en middeninkomenslanden via schimmige belastingconstructies en oneerlijke productieketens – geld dat de overheden van deze landen dringend nodig hebben voor investeringen in bijvoorbeeld onderwijszorg, armoedebestrijding en de energietransitie. Rijke landen blijven ondertussen op het wereldtoneel druk uitoefenen bij instituten als de Wereldbank om een ongelijke wereldeconomie in stand te houden. Bijvoorbeeld via bijvoorbeeld onaflosbare schulden en scheve handelsverhoudingen, waarvan kwetsbare landen in het Zuiden de dupe worden.

Ondertussen zijn het vooral mensen in juist deze kwetsbaarste landen die lijden onder de klimaatcrisis waarvoor die superrijken en grote bedrijven verantwoordelijk zijn. Nu al sterven er elk jaar enkele miljoenen mensen vroegtijdig door de klimaatcrisis en raakt een nog groter aantal mensen jaarlijks ontheemd, omdat hun omgeving te warm, te droog of juist te nat wordt om er te kunnen overleven. 

Een nieuwe economie: welzijn van mens en planeet voorop 

We leven in een economie die draait op uitbuiting, uitsluiting en ongelijkheid onder het mom van economische groei of vooruitgang. Een negatieve spiraal die niet wenselijk is, die niet houdbaar is maar waar we niet zomaar uitkomen. Ténzij we het echt werk gaan maken van systeemverandering. Want het goede nieuws is: ons huidige economische systeem is geen gegeven of natuurwet maar het gevolg van menselijke keuzes. Dat betekent dat we ook iets anders kunnen kiezen, een nieuw verhaal kunnen vertellen. Daarom strijden wij voor een nieuwe economie. Een duurzame, eerlijke economie die het welzijn van mens en planeet centraal stelt, in plaats van winst, de concentratie van rijkdom en economische groei. 

Een nieuw economisch verhaal dat al bestaat 

Dat nieuwe economische verhaal hoeven we gelukkig niet helemaal zelf te verzinnen. Er zijn al veel alternatieven voor ons kapitalistisch systeem, die vaak juist komen van mensen die het meest de dupe zijn van huidige oneerlijke, ongelijke systeem en die aan de frontlinie staan van de strijd hiertegen. Verschillende gemeenschappen in Zuid-Amerika, Azië en Afrika brengen alternatieve lokale economische modellen nu al in prakijk. Zij stellen gemeenschapszin boven individualisme, wederzijdse afhankelijkheid boven concurrentie, zorg boven uitbuiting. Door hun voorbeeld te volgen werken we samen aan een nieuw verhaal en een duurzame, eerlijke economie. 

Zo werkt Oxfam Novib aan een nieuwe economie  

• We investeren in mensen en bedrijven die al werken aan een nieuwe economie, en versterken hun geluid; 

• We beïnvloeden nationale en wereldwijde politieke agenda’s om hun beleid te veranderen. Bijvoorbeeld voor een eerlijk belastingstelsel, waarbij de rijken meer belasting betalen, voor het inperken van de macht van het bedrijfsleven of voor een duurzamer grondstoffengebruik.  

• Om het gesprek over en de bekendheid van nieuwe economie in de samenleving en de politiek te vergroten, publiceren we onderzoek over systeemverandering, doen mee aan debatten en voeren publiekscampagnes.