Voorwoord bij het jaarverslag 2022-23 door Michiel Servaes

Voorwoord bij het jaarverslag 2022-23 door Michiel Servaes 

Het is er nog. Dat was mijn gevoel, laat op de avond van 15 februari. Zangeres Karsu en journalist Sinan Can hebben net het voorlopige eindbedrag bekend gemaakt van de Giro555-actie voor de slachtoffers van de aardbeving in Syrië en Turkije. Bijna 90 miljoen euro die we heel goed kunnen gebruiken om voedsel, dekens en tenten uit te delen.

Ik was net terug uit het rampgebied om als actievoorzitter met eigen ogen te zien hoe de hulpverlening in die eerste dagen verliep. De enorme verwoesting, de wanhoop en het verdriet staan nog altijd op mijn netvlies gebrand. Ook die avond komen de rauwe beelden en verhalen stevig binnen.

Maar er is meer. Een sterk gevoel van saamhorigheid en solidariteit, dwars door groepen in onze samenleving heen. Je voelt het in de studio, bij het Giro555-team en eigenlijk bij iedereen die je spreekt die dagen. Op dit soort momenten komen we samen en laten we ons hart spreken. Het is er nog, dacht ik. Het Nederland dat zich het lot van anderen aantrekt.

Volhouden

Want, toegegeven, soms is het best volhouden in de strijd voor gelijkheid en de eerlijke, duurzame en veilige wereld waar Oxfam Novib zich voor inzet.

Zo krijgen sommige noodsituaties veel minder aandacht. Denk aan de crisis die de Hoorn van Afrika teistert. De aanhoudende droogte maakt het leven van mensen in deze regio bijna onmogelijk. Door de klimaatverandering, waar zij zelf niet of nauwelijks aan bijdragen, lijden ruim 25 miljoen mensen in Somalië en Kenia onder ernstige voedseltekorten. En terwijl het aantal vluchtelingen wereldwijd onlangs de 100 miljoen passeerde, heeft in Nederland het kabinet een miljardenbezuiniging op internationale hulp aangekondigd. De kwetsbaarsten kunnen hun stem niet laten horen, laat staan actievoeren of eisen op tafel leggen. Een triest en armoedig besluit, maar tot veel rumoer in Den Haag leidt het niet.

Of denk aan de ruimte voor maatschappelijke organisaties en activisten die op steeds meer plekken onder druk staat. We merken het ook steeds directer in ons werk. Zoals in India waar het Oxfam-kantoor afgelopen jaar met veel machtsvertoon door de autoriteiten werd binnengevallen en dat sindsdien is afgesloten van het internationale geldverkeer. Het is een uitdaging om onze Indiase partners te blijven steunen en programma’s voort te zetten. Dan mag je natuurlijk blij zijn met de vrijheid die we in Nederland genieten. Al moeten we ook hier alert zijn wanneer het demonstratierecht onder druk staat of wanneer het er de schijn van heeft dat niet alle protesten gelijkelijk worden behandeld.

Het meest voel ik het nog met het rapport dat Oxfam jaarlijks publiceert over de ongelijkheid in de wereld. We halen er steevast alle media mee, worden geciteerd door wereldleiders en CEO’s, maar de boodschap verandert eigenlijk nauwelijks: de kloof tussen de (super)rijken en het armste deel van de wereldbevolking blijft maar groeien. Zo werd sinds de coronacrisis maar liefst twee-derde van al het nieuw gecreëerd vermogen in de wereld opgestreken door de rijkste 1%. In Nederland is het niet veel anders, omdat vermogenden hier soms niet of nauwelijks belasting betalen door een combinatie van slimme trucs en falend beleid.

Stappen zetten

Halen al die rapporten en campagnes dan niets uit? Toch wel. Wie terugkijkt ziet bijvoorbeeld hoe Oxfam Novib succesvol de rol van Nederland als ‘doorsluisland’ voor belastingontwijking op de agenda heeft gezet. En hoe de meest kwalijke aspecten daarvan nu worden aangepakt. Ook op het terrein van gendergelijkheid, diversiteit of het onder ogen zijn van ons koloniale verleden zien we eindelijk een belangrijke kentering in het maatschappelijk debat, zowel hier als internationaal.

Zo zal het ook met de groeiende ongelijkheid gaan. Bij velen dringt immers wel door dat we al lang niet meer het egalitaire land zijn dat we dachten te zijn. Dat het niet te verteren is dat grote bedrijven als Shell en Ahold – nota bene dankzij de Oekraïnecrisis – miljardenwinsten uitkeren aan hun aandeelhouders, terwijl tegelijk meer dan één miljoen mensen in armoede leven. De tweedeling is zo hardnekkig dat het Sociaal-Cultureel Planbureau Nederland als “een klassenmaatschappij” kwalificeert. Alle reden dus om te blijven strijden voor het eerlijker belasten van vermogens en woekerwinsten.

Hoopgevend is ook dat er voor het eerst een serieus wetsvoorstel ligt dat bedrijven verplicht om duurzaam en verantwoord te ondernemen. Dat betekent: ervoor zorgen dat in productieketens geen zaken als landroof, kinderarbeid of hongerlonen voorkomen. Of je nu een supermarkt, bank of baggeraar bent. We hebben het jarenlang geprobeerd met vrijwillige convenanten, maar die werken onvoldoende. Oxfam Novib maakt zich al jaren sterk voor dit soort regelgeving en we voerden samen campagne met tientallen bedrijven en maatschappelijke organisaties. Ruim 40.000 mensen ondertekenden onze oproep voor wetgeving. Een krachtig signaal dat de politiek niet kan negeren

Blijven vernieuwen

Terugkijkend op de voorbije periode ben ik ontzettend trots op al die collega’s die zich met hun expertise, toewijding en passie inzetten voor de programma’s van Oxfam Novib. We blijven daarbij naar nieuwe manieren zoeken om de uitdagingen van deze tijd het hoofd te bieden.

Neem het nieuwe ‘Pepea fonds’ dat we dit jaar introduceerden. Een nieuwe stap op een terrein waar we al meer dan 25 jaar innoveren. Destijds pionierden we met een microkredietfonds voor ontwikkelingslanden. Het nam zo’n vaart dat we deze tak verzelfstandigde en tegenwoordig bereikt Triple Jump, waar we wel aandeelhouder bleven, ruim 2,5 miljoen klanten. Nu innoveren we opnieuw. Pepea start in Oost-Afrika en richt zich op vrouwelijke ondernemers met een positieve impact op hun leefomgeving. Betaalbaar groeikapitaal is voor hen goud waard en wij geloven in ze.  

Ook in Oekraïne liet Oxfam Novib zien dat we niet bang zijn om onze nek uit te steken als het gaat om financiering van baanbrekende initiatieven. Naast ‘gewone’ humanitaire hulp voor de Oekraïners die door de oorlog op de vlucht zijn, gingen we een bijzonder partnerschap aan met Bank Lviv. Samen ondersteunen we zo’n 40 mbk-bedrijven die producten en diensten leveren waaraan mensen juist nu veel behoefte hebben. De bedrijfjes zorgen bovendien voor banen in een tijd waarin veel mensen het ook economisch zwaar hebben.

En natuurlijk blijven we als bondgenoot van activisten wereldwijd op zoek naar manieren hoe we hen zo goed mogelijk kunnen steunen. Omdat de urgentie hoog is en de omstandigheden vaak razendsnel veranderen. We zijn dan ook ontzettend blij met de steun van de Nationale Postcode Loterij voor ons nieuwe project ‘Tipping Point van de hoop’. Hiermee geven we jonge activisten de middelen in handen om de klimaatstrijd samen, krachtiger en effectiever te kunnen voeren. Uniek is dat jongeren dit geld krijgen in vertrouwen en zonder veel administratieve rompslomp.