Een eerlijke wereld begint bij eerlijke overheidsuitgaven
Blog door Henrique Alencar, beleidsadviseur Belasting en Ongelijkheid bij Oxfam Novib
Wereldwijd lijken we van crisis naar crisis te gaan. 700 miljoen mensen leven in extreme armoede, waarvan de helft in Sub-Saharaans Afrika. Meer dan 94 miljoen kinderen voelen de impact van humanitaire crises. 1 op de 11 mensen weet niet zeker of er elke dag genoeg eten is; 238 miljoen mensen in 48 landen hebben te maken met acute honger. Toch is er een structurele oplossing voor veel van deze problemen, namelijk: eerlijke belastingen en transparante overheidsuitgaven. Daarom werkt Oxfam Novib wereldwijd samen met partnerorganisaties in hun strijd vóór transparante overheidsuitgaven, investeringen die de bevolking ten goede komen en tegen misbruik van belastinggeld.
Meer transparantie, minder ongelijkheid
Hoe kunnen we een einde maken aan wereldwijde armoede en extreme ongelijkheid, in lijn met internationale afspraken van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) en de Sustainable Development Goals (SDG) van de Verenigde Naties? Dit vraagt ten eerste om afspraken over eerlijke belastingen voor het vergroten van de overheidsinkomsten (Domestic Resource Mobilisation) en ten tweede om het zorgdragen dat overheidsuitgaven zich vooral richten op zorg en onderwijs, wat voor burgers prioriteit heeft. Het resultaat van een goede begroting is meer transparantie in staatszaken en minder kans op corruptie en verspild geld.
Oxfam Novib werkt samen met organisaties uit kwetsbare landen en opkomende economieën om hun nationale begrotingen transparanter te maken en te zorgen dat overheidsbudgetten meer in lijn met de prioriteiten van burgers worden uitgegeven. Het monitoren van begrotingen is een cruciaal onderdeel van fiscale transparantie. Zo zorgen we dat het budget wordt toegewezen aan essentiële sectoren, waar het geld het hardst nodig is. De overheid moet investeren in publieke dienstverlening en infrastructuur om de zorgwekkende trend van toenemende ongelijkheid te keren. Ter illustratie van die groeiende ongelijkheid: sinds 1995 heeft de rijkste 1% van de wereld 20 keer meer vermogen gekregen dan de armste 50%.
Eerlijke begrotingen: zo brengen we dit in de praktijk
In Nigeria bevorderen we samen met onze Nigeriaanse partnerorganisaties de financiële kennis en begrip van participatief begroten. Sinds 2022 zijn er met onze steun 15 budgetmonitoringgroepen ontwikkeld, in vijf verschillende staten. Deze groepen monitoren projecten van lokale overheden, zoals de bouw van scholen, openbare ziekenhuizen en wegen. Het resultaat was dat lokale overheden verantwoording moesten afleggen voor onvoltooide projecten, waarna aannemers de plekken opnieuw bezochten en de projecten alsnog voltooiden. Dit komt ten goede aan de mensen die er wonen.
In Uganda verrichten onze Ugandese partnerorganisaties al jarenlang vergelijkbaar werk. Burgers in verschillende districten leren hoe ze overheidsbudgetten moeten monitoren, alsmede hoe ze toezicht kunnen houden op publieke dienstverlening op het gebied van gezondheid, onderwijs, landbouw, water en hygiëne. Deze groepen burgers houden zorgelijke kwesties in de gaten en bespreken deze met de gemeenschap en belanghebbenden.
In Ghana gingen we vorig jaar samen met onze partnerorganisaties in gesprek met de regering over het overheidsbudget. We uitten onze bezorgdheid over de oplopende kosten voor kleine boeren. Daarbij pleitten we voor het opnieuw belastingvrij maken van de import van agrarische materialen en machines. Deze maatregelen werden vervolgens opgenomen in de jaarlijkse begroting voor 2024.
In Vietnam lanceren we samen met onze Vietnamese partnerorganisaties de Open Budget Index (POBI) en de Ministry Open Budget Index (MOBI). De POBI geeft een score aan elke provincie, die aangeeft hoe transparant hun begrotingen zijn en of burgers voldoende inbreng hebben in het begrotingsproces. De MOBI analyseert de begroting van de centrale overheid van Vietnam voor ministeries en overheidsinstellingen. Het doel van beide indexen: fiscale hervormingen en door middel van vergroting van transparantie over bestedingen van de overheid het maatschappelijk vertrouwen hierin vergroten.
We roepen samen op tot meer transparantie
Oxfam Novib staat achter organisaties in Afrika, Azië en andere regio’s die beleidsmakers en politici oproepen tot het transparanter maken van overheidsbudgetten en -uitgaven, en te luisteren naar de behoeften van burgers en het maatschappelijk middenveld. Om deze doelen te bereiken, moeten Nederland en andere internationale donoren zich blijven inzetten voor budget monitoring en domestic resource mobilisation. Onze partnerorganisaties gaan door met hun belangrijke werk op dit gebied, namelijk: het promoten van transparantie; het verminderen van corruptie; en het prioriteren van overheidsuitgaven die armoede en extreme ongelijkheid terugdringen.
Beleidsadivseur Belasting en Ongelijkheid
