Vermogen megarijken weer op pre-corona hoogte, voor miljarden dreigt decennium van armoede
Het vermogen van de 1.000 rijkste mensen ter wereld is in slechts negen maanden alweer op het niveau van voor de coronapandemie. Maar het kan meer dan een decennium duren voordat de armsten van de wereld de economische gevolgen van de pandemie te boven komen, zo blijkt uit het nieuwe Oxfam-rapport dat vandaag wordt gepubliceerd op de openingsdag van de ‘Davos Agenda’ van het World Economic Forum.
Het Oxfam-rapport The Inequality Virus maakt duidelijk dat corona de economische ongelijkheid in bijna elk land tegelijkertijd kan vergroten. Toenemende ongelijkheid belemmert de aanpak van mondiale armoede. In het slechtste scenario kan armoede in 2030 hoger zijn dan voordat de pandemie toesloeg, met wereldwijd 3,3 miljard mensen die van minder dan $ 5,50 per dag moeten rondkomen. Dit zou een toename zijn van meer dan 500 miljoen mensen.
Michiel Servaes, algemeen directeur Oxfam Novib: “Onze falende economieën maken het mogelijk dat een kleine elite door hun almaar groeiende rijkdom de crisis comfortabel door kan komen, terwijl miljarden mensen niet weten hoe zij zich financieel staande kunnen houden. Vrouwen en gemarginaliseerde groepen worden het hardst geraakt door de crisis – zij hebben een grotere kans om in armoede te belanden, honger te lijden en beperkte of geen toegang te hebben tot zorg.”
Het Oxfam-rapport laat zien dat:
- de recessie voorbij is voor de rijksten. De tien rijkste mannen ter wereld hebben hun vermogens met een half biljoen dollar zien groeien sinds het begin van de pandemie - meer dan genoeg om voor iedereen een coronavaccin te betalen en om toenemende armoede te voorkomen. Tegelijkertijd zorgt de pandemie voor de ergste banencrisis in meer dan 90 jaar. Honderden miljoenen mensen hebben nu te weinig of geen werk en worden geconfronteerd met armoede en honger.
- vrouwen het zwaarst getroffen worden. Wereldwijd zijn vrouwen oververtegenwoordigd in laagbetaalde en onzekere beroepen. Het zijn vooral die beroepen die het hardst door de pandemie getroffen worden. Als vrouwen in dezelfde mate als mannen in deze sectoren vertegenwoordigd zouden zijn, zouden 112 miljoen minder vrouwen een hoog risico lopen om hun inkomen of baan te verliezen. Tegelijkertijd is 70 procent van de wereldwijde beroepsbevolking in de zorg vrouw. Zij doen werk dat essentieel is, waarbij zij een groter risico lopen om met het corona-virus in aanraking te komen, maar dat ook vaak slecht betaald en ondergewaardeerd wordt.
- extreme ongelijkheid levens kost. Door het mondiale tekort aan corona-vaccins en de oneerlijke verdeling daarvan dreigen mensen in ontwikkelingslanden nog langer gebukt te gaan onder de gevolgen van de coronacrisis. Cijfers uit verschillende landen laten het effect zien van ongelijkheid binnen landen zelf; zo rapporteren verschillende landen hogere infectie- en sterftecijfers in armere gebieden en onder gemarginaliseerde groepen. Dit geldt niet alleen voor landen als India maar ook voor bijvoorbeeld Frankrijk en Spanje. Het aantal overledenen door corona is in de armste regio's van Engeland het dubbele vergeleken met het sterftecijfer van de rijkste gebieden.
- eerlijkere economieën de sleutel zijn tot een snel en duurzaam herstel van de coronapandemie. Een eerlijke economie heeft welzijn en duurzaamheid tot doel door onder meer eerlijke belastingen. In december 2020 gebruikte Argentinië de inkomsten van een eenmalige heffing op de vermogens van superrijken om de corona-maatregelen te betalen, zoals de aankoop van medische benodigdheden en steun voor kleine en middelgrote bedrijven die het moeilijk hebben. Ook de aanpak van internationale belastingontwijking door multinationals via landen als Nederland blijft onverminderd belangrijk. Oxfam berekende dat een tijdelijke belasting op de extra winsten die zijn gemaakt door 32 multinationals tijdens de pandemie in 2020 $ 104 miljard had kunnen opleveren -voldoende om werkloosheidsuitkeringen voor alle werknemers en financiële steun voor alle kinderen en ouderen in lage- en middeninkomenslanden te financieren.
“Honderden miljoenen mensen worden door de pandemie verder de armoede in geduwd, met alle gevolgen van dien. Daarom is het onbegrijpelijk dat rijke landen zo weinig doen om deze landen te steunen. Nederland heeft macht en invloed die het in kan zetten om te zorgen voor een eerlijke economie. Ook Nederland kan stoppen met het steeds maar weer beschermen van de monopolies en winsten van de farmaceutische industrie waardoor mensen in ontwikkelingslanden nu misgrijpen bij vaccins; en Nederland heeft een grote rol te spelen in het tegengaan van internationale belastingontwijking waardoor ontwikkelingslanden nu jaarlijks miljarden mislopen,” aldus Servaes.
De vermogens van miljardairs laten een fors herstel zien sinds de aandelenmarkten weer zijn aangetrokken, ondanks de recessie in de reële economie. Hun totale rijkdom bedroeg in december 2020 $ 11,95 biljoen, net zoveel als de totale uitgaven aan economische steunmaatregelen door G20-landen. Meer dan de helft van de arbeiders in arme landen leefde in armoede voordat het coronavirus toesloeg. Driekwart van arbeiders wereldwijd had geen toegang tot sociale vangnetten zoals betaald ziekteverlof of een werkeloosheidsuitkering.
“Extreme ongelijkheid is een politieke keuze en de aanpak daarvan moet centraal staan bij de aanpak van de coronapandemie. Het is nu tijd voor regeringsleiders om de belangen van burgers en kleine ondernemers boven excessieve winsten van de allerrijksten te stellen. Zij moeten zorgen voor eerlijke belastingen en verzekeren dat iedereen toegang heeft tot gezondheidszorg, onderwijs en sociale zekerheid. Deze maatregelen moeten niet alleen de huidige crisis helpen aanpakken, maar ook de volgende helpen voorkomen.”
Onderdeel van het nieuwe Oxfam-rapport is een wereldwijde enquête naar ongelijkheid onder 295 economen uit 79 landen. Daaruit blijkt dat 87 procent van de respondenten, waaronder bekende economen zoals Jeffrey Sachs, Jayati Ghosh en Gabriel Zucman, een 'toename' of een 'grote toename' van de inkomensongelijkheid in hun land verwacht als gevolg van de pandemie.
Noot voor redactie:
Algemeen directeur Oxfam Novib Michiel Servaes is beschikbaar voor interviews, dit geldt ook voor Oxfam Novib beleidsexpert Esmé Berkhout, coauteur van het Oxfam-rapport. Contact Jules van Os, Oxfam Novib persvoorlichting, 06-51573683.
Het Oxfam-rapport ‘The Inequality Virus’, het methodologiedocument waarin wordt uitgelegd hoe Oxfam de statistieken in het rapport heeft berekend, is te downloaden.
In de week van 25 t/m 29 januari komt het World Economic Forum (WEF) tijdens de ‘Davos Agenda’ digitaal bijeen, waar wereldleiders hun mening zullen geven over de toestand van de wereld in 2021. Gabriela Bucher, directeur Oxfam International, vertegenwoordigt Oxfam op de "Davos Agenda". Het WEF organiseert op maandag 25 januari om 19.30 uur een persconferentie voor het Oxfam rapport onder de naam "Tackling The Inequality Virus". Op woensdag 27 januari spreekt Bucher om 16.15 uur tijdens een high level debat, georganiseerd door de Washington Post, over " Social Justice in the Recovery.”
Volgens Forbes hadden de 10 rijkste mensen op 31 december 2020 hun fortuin zien stijgen met $ 540 miljard dollar sinds 18 maart 2020. De 10 rijkste mannen zijn: Jeff Bezos, Elon Musk, Bernard Arnault en familie, Bill Gates, Mark Zuckerberg, Larry Ellison, Warren Buffett, Zhong Shanshan, Larry Page en Mukesh Ambani.
De berekeningen van Oxfam zijn gebaseerd op de meest actuele en uitgebreide gegevensbronnen die beschikbaar zijn. Cijfers over de allerrijksten in de samenleving zijn afkomstig van Forbes '2020 Billionaires List. Omdat de gegevens over rijkdom in 2020 zeer volatiel waren, heeft het Credit Suisse Research Institute de publicatie van zijn jaarlijkse rapport over de rijkdom van de mensheid uitgesteld tot het voorjaar van 2021. Daardoor heeft Oxfam, in tegenstelling tot de rapporten van voorgaande jaren, niet kunnen berekenen hoe groot de verschillen zijn tussen het de vermogens van miljardairs en het vermogen van de armste helft van de wereld.
De oudste historische gegevens over ongelijkheidstrends zijn gebaseerd op belastinggegevens die teruggaan tot het begin van de 20e eeuw.
De Wereldbank heeft gesimuleerd wat de impact van tegelijkertijd toenemende economische ongelijkheid in bijna elk land zou betekenen voor de wereldwijde armoede. De Wereldbank stelt vast dat als de ongelijkheid, zoals gemeten aan de hand van de Gini-coëfficiënt, jaarlijks met 2 procent toeneemt en de wereldwijde bbp-groei per hoofd van de bevolking met 8 procent krimpt, er in 2030 501 miljoen mensen extra nog steeds zullen moeten rondkomen van minder dan $ 5,50 per dag, vergeleken met een scenario waarbij er geen toename van ongelijkheid is. In dat geval zal wereldwijde armoede in 2030 hoger zijn dan voor de pandemie, met 3,3 miljard mensen die nog steeds van minder dan $ 5,50 per dag moeten rondkomen. Dit is het worst- case scenario van de Wereldbank, maar projecties voor economische krimp in het grootste deel van de ontwikkelingslanden zijn in overeenstemming met dit scenario.
In de World Economic Outlook (oktober 2020) laat het worst case-scenario van het Internationaal Monetair Fonds het bbp pas eind 2022 terugkeren naar het niveau van voor de crisis. De OESO heeft gewaarschuwd dat dit zal leiden tot langdurige toename van ongelijkheid, tenzij actie wordt ondernomen.
Oxfam berekende dat 112 miljoen minder vrouwen het risico zouden lopen hun baan of inkomen te verliezen als mannen en vrouwen gelijk vertegenwoordigd zouden zijn in laagbetaalde en onzekere beroepen. Banen die het meest zijn getroffen worden door de coronapandemie, gebaseerd op de IAO-beleidsnota van juli 2020.
Alle bedragen zijn uitgedrukt in Amerikaanse dollars.
Oxfam maakt deel uit van de Fight Inequality Alliance, een groeiende wereldwijde coalitie van maatschappelijke organisaties en activisten die van 23 tot 30 januari 2021 een wereldwijd protest tegen ongelijkheid organiseren in circa 30 landen, o.m. in Kenia, Mexico, Noorwegen en de Filippijnen, om zo oplossingen voor de aanpak van economische ongelijkheid te promoten.
